Türkiye’de her yıl yaklaşık 18 milyon ton gıda doğrudan çöpe gidiyor. Bu devasa miktar, ülke genelinde üretilen gıdanın yaklaşık yüzde 20’sinin israf edildiğini gösteriyor. İsrafın ekonomiye yıllık maliyeti 100 milyar lirayı aşıyor. Bu dramatik tablo, ekonomi üzerinde ağır bir yük oluştururken aynı zamanda doğaya da geri dönüşü olmayan zararlar veriyor.
Su İsrafı ve Etkileri
Ortalama bir kişi, günde yaklaşık 225 litre su tüketiyor. Ancak bu suyun yüzde 35’i israf ediliyor. Su israfı, kuraklıkla karşı karşıya olan Türkiye üzerinde ek bir baskı oluşturuyor. Su stresi sınırı, kişi başına yıllık 1700 metreküp olarak belirlenmişken, Türkiye’de bu değer 2024 itibarıyla 1000 metreküpün altına düşecek. Bu durum, Türkiye’nin su stresi yaşadığını gösteriyor. Musluklardan damlayan su, bilinçsiz bahçe sulama ve özellikle tarımda yaygın olarak kullanılan vahşi sulama yöntemleri, su kaynaklarını dengesiz tüketiyor.
Aşırı Elektrik Tüketimi
Evlerde elektriğin yaklaşık yüzde 15’i gereksiz kullanım sebebiyle boşa harcanıyor. Bekleme modundaki elektronik cihazlar, açık unutulan ışıklar ve verimsiz ısıtma/soğutma sistemleri enerji israfının başlıca nedenleri arasında yer alıyor. Bu durum enerji kaynaklarının hızla tükenmesine neden oluyor ve aynı zamanda daha fazla karbon salınımına yol açıyor.
Araştırma ve Raporlar
Sıfır Atık Vakfı tarafından hazırlanan ve uluslararası kuruluşların verilerinden yararlanılan bir rapor, giderek büyüyen israf krizine dikkat çekiyor. İsrafın sadece ekonomik bir problem olmadığını, aynı zamanda iklim değişikliği, canlı çeşitliliğinin azalması ve su krizinin önemli tetikleyicilerinden biri olduğunu vurguluyor. Raporda, kamuoyunun daha bilinçli ve sorumlu tüketici olmaya davet edilmesi gerektiği belirtiliyor.
Ekmek ve Gıda İsrafı
Türkiye’de her gün ortalama 4,9 milyon ekmek çöpe atılıyor. Sebze, meyve ve süt ürünleri de en sık israf edilen gıdalar arasında. Böylesi bir israf sadece ekonomik bir kayıp değil, aynı zamanda etik ve çevresel bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.
Ekonomik Fırsatlar
Yıllık 100 milyar lirayı aşan israfın maliyeti, tarımsal üretimin verimliliğini artırmak, sulama altyapılarını yenilemek veya yenilenebilir enerji yatırımlarını hızlandırmak gibi çeşitli alanlar için kullanılabilecek önemli bir kaynak potansiyeline sahip. Mevcut kaynaklar doğru kullanıldığı takdirde ekonomiye ve çevreye somut katkılar sağlanabilir.
